ÜNİTE 1 VERGİ CEZA HUKUKUNA İLİŞKİN GENEL BİLGİLER
Vergi ceza hukuku vergi hukukunun vergi kanunlarına aykırı davranışlara ve bunlara uygulanan cezalara veya yaptırımlara ilişkin bölümüdür.
Vergi ceza hukuku hem kabahat hem de suç niteliği taşıyan vergi kanunlarına aykırılıkları ve bunlara ilişkin ceza ve yaptırımları inceler.
Vergi ceza hukukunun faaliyetleri;
1- Devletle vergi mükellefleri arasında doğan ceza hukuku ilişkileri
2- Hangi fiillerin kabahat ya da suç olduğunu ve bu fiillere uygulanacak ceza yada yaptırımları
3- cezaların kesilmesini ve hükmolunmasını
4- ceza muhatabının hak arama yolları
Vergi ödevi ilişkisi çerçevesinde hangi fiillerin kabahat ya da suç oluşturduğunu ve bunlara ne tür ceza ya da yaptırım uygulanması gerektiğini vergi usul hukukunun dördüncü kitabında düzenlenir.
Kabahat sayılan fiiller için kesilen veya kesilmesi gereken cezaların ya da uygulanması gereken yaptırımların hangi hallerde kısmen veya tamamen ortadan kalkacağı vergi usul hukuku ile düzenlenir.
Suç sayılan fiiller için ceza mahkemelerince hükmolunan ya da hükmolunması gereken cezaların hangi hallerde kısmen veya tamamen ortadan kalkacağı Türk ceza kanunu ile düzenlenir.
Vergi kabahatlerinin ve suçlarının belirlenmesi; kabahat işlemiş olanlar hakkında ceza kesilmesi vergi usul hukukunda düzenlenir.
Ceza kesme işlemlerinden kaynaklanan uyuşmazlıkların çözümlenmesine ilişkin hükümler idari yargılama kanunuyla düzenlenir.
Ceza mahkemelerinde yargılanan suçlar için uygulanacak hükümler ceza muhakemesi kanunu ile düzenlenir.
Gümrük kanunu hükümlerine göre talep ve tahsil edilmesi gereken vergiler ile ve mali yükümlülüklere ilişkin kabahatlerden kaynaklanan ceza ya da yaptırımlar gümrük kanunu ile düzenlenir.
Gümrük kanunu hükümlerine göre talep ve tahsil edilmesi gereken vergiler ile ve mali yükümlülüklere ilişkin suçlar ve bunlara uygulanacak ceza yada yaptırımlar kaçakçılıkla mücadele kanunu ile düzenlenir.
Vergilerin ve diğer mali yükümlülüklerin kanuna dayanması ilkesi ilk temel dayanağını anayasadan alır.
Vergi kabahatlerine ilişkin yaptırımların denetimine vergi yargısı karar verir.
Vergi suçlarına ilişkin cezalara hükmedilmesine ceza yargısı karar verir
Vergi ceza hukukunun en önemli dayanağı vergi usul kanunudur.
İki ya da daha çok devlet arasındaki vergi ve vergiden doğan uyuşmazlık ilişkilerini uluslararası vergi hukuku inceler.
Vergi suçlarından dolayı kaçıp başka ülkeye saklanan suçluların kendi devletlerine verilip verilmemesi konusu uluslararası vergi hukuku ilişkisine örnektir.
Vergi ceza hukuku; gerçek ve tüzel kişi, ehliyet, vesayet, velayet ve kayyım gibi kavramları medeni hukuka dayandırır.
Uygulamadaki etkinlikleri dikkate alındığında hukukun kaynakları 2 gruba ayrılır. yazılı ve yazısız kaynak
Hukukun bağlayıcı kaynakları: anayasa, kanun ve uluslararası anlaşmalar, kanun hükmünde kararnameler, anayasa mahkemesi kararları, içtihadı birleştirme kararları
Devletin temel organlarını ve bunların örgütlenme biçimleri ile işleyişlerini ve kişilerin devlete karşı olan temel hak ve ödevleri anayasada düzenlenir.
Vergi ceza hukukunda öncelikli bağlayıcı kaynaklara ilişkin kurallar anayasanın 38. maddesinde yer alır.
Kanun yapma yetkisi TBMM’ye aittir.
Vergi usul hukukunun ceza hükümleri başlığını taşıyan 4. kitabında vergi suç ve cezalarına ilişkin esaslar, vergi cezaları, vergi cezalarının kesilmesi, ödenmesi ve kaldırılması konuları vardır.
Yürütme organının yasama işlemi niteliği taşıyan genel düzenleyici işlemi kanun hükmünde kararnamedir.
Kanun hükmünde kararname bakanlar kurulunun TBMM’de çıkardığı yetki kanununa ve olağanüstü hallerde anayasadan aldığı yetkiye dayanarak düzenlediği ve kanun gücü kazanan işlemdir. 2 yöntemle çıkartılır.
Kanunların, KHK’lerin ve TBMM iç tüzüğünün anayasaya uygunluğunu anayasa mahkemesi denetler.
Anayasa mahkemesinin verdiği iptal kararlarının yürürlüğe girmesinin ertelenmesi, kararın resmi gazetede yayınlandığı günden itibaren 1 yılı geçemez.
Kanunların uygulanmasını veya kanunların emrettiği işleri belirtmek üzere ve kanunlara aykırı olmamak şartıyla çıkarılan cumhurbaşkanlığınca imzalanarak resmi gazetede yayınlanan düzenleyici hükümler içeren hukuki metinlere tüzük denir.
Bakanlar kurulunca çıkarılır. Danıştay tarafından incelenir.
Yönetmelik; başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzel kişilerin kendi görev alanlarını ilgilendiren konularda yaptıkları düzenleyici işlemlerdir.
Yönetmeliklerin anayasaya, kanunlara, kanun hükmünde kararnamelere aykırılığı halinde iptali için Danıştay’da dava açılır.
Tebliğ vergi kanunlarının uygulanması konusunda maliye bakanlığı tarafından çıkartılan ve kanunların açıklanmasını ve yorumlanmasını kapsayan genel nitelikli direktiflerdir. genel tebliğler ikiye ayrılır.
Kanunun ne zaman yürürlüğe gireceği o kanunun yürürlük maddesinde belirtilmemişse, bu durumda kanun resmi gazetede yayın tarihinden itibaren 45 gün sonra yürürlüğe girer.
Kanunların geçmişe yürümemesi ilkesi kanunların yürürlüğe girmeden önceki olay ya da işlemlere uygulanamamasını ifade eder
Kanun hükmünün nasıl anlaşılması gerektiğine ilişkin olarak yasama organı tarafından yapılan yoruma yasama yorumu denir.
Vergi idaresinin vergi kanunlarını anlayış ve uygulayış biçimi idari yorumdur.
Uyuşmazlıkların çözümü sırasında yargı organlarınca yapılan yoruma yargısal yorum denir.
Kanun hükümlerinin ve diğer hukuk kurallarının, hukuk alanında düşüncelerini açıklayan kimseler tarafından yorumlanması bilimsel yorumdur.
Yorumu yapan organa yada kişiye göre 4 çeşit yorum vardır.
Yargı organlarını ve idareyi bağlayan yargısal yorumlar
1- Anayasa Mahkemesi kararlarında yapılan yargısal yorumlar
2- Danıştay içtihadı birleştirme kararlarında yapılan yargısal yorumlar
3- Yargıtay’ın içtihadı birleştirme kararlarında yapılan yargısal yorumlar
Vergi hukukunda başvurulabilecek yorum yöntemlerine vergi usul hukuku kaynaklık eder.
Vergi ceza hukukunda başvurulabilecek yorum yöntemleri
1- Lafzı yorum
2- Sistematik yorum
3- Tarihi yorum
4- Amaçsal yorum
Lafzı yorum: kanun hükmünde yer alan kelimelerin, deyimlerin, ifadelerin dil bilgisi kuralları yönünden cümle yapısı içindeki anlamlarının araştırıldığı yorum yöntemidir.
Sistematik yorum: belirli bir hükmün nasıl anlaşılması gerektiğini anlamak için hükmün. önce o kanunun bütünü içindeki yerinin, sonrada tüm ilgili hukuk kuralları ile bağlantısının araştırılmasıdır.
Tarihi yorum: bir hukuk kuralını yorumlamayacak olan kimsenin ilk olarak, kanunun yapıldığı andaki kanun koyucunun idaresini araştırmasını öneren yorum yöntemidir.
Amaçsal yorum: kuralın kanundaki yeri, konumu ve öteki kurallarla ilişkisi dışında, kuralla ilgili daha geniş ölçekli ve kapsamlı yapılan değerlendirme işlemidir.
Kıyas sebeplerdeki benzerliğe dayanarak var olan bir kuralın kanun tarafından kapsama alınmayan bir olaya uygulanması demektir.
Yükümlülerin vergi usul kanununun 413. maddesi uyarınca, vergi durumları ve vergi uygulaması bakımından şüpheli yada tereddüde yol açan hallerde ilgili makamların yaptıkları yazılı başvurulara verilen cevaplara özelge denir.
