3.Ünite – Avrupa Birliği’nin Kurumları
Avrupa Birliği’nin kurumsal yapısı, geleneksel devlet idaresinden oldukça farklı ve karmaşık bir sisteme dayanmakta olup söz konusu yapı içerisinde yer alan ve Birlik’in idaresinden sorumlu temel kurumlar Avrupa Birliği Anlaşması’nın 13. maddesi altında sayılmıştır. Söz konusu maddeye göre, Avrupa Birliği Parlamentosu, Avrupa Hükûmet ve Devlet Başkanları Konseyi, Avrupa Birliği Bakanlar Konseyi, Avrupa Komisyonu, Avrupa Birliği Adalet Divanı, Avrupa Merkez Bankası ve Avrupa Sayıştayı Birlik’in temel kurumlarıdır.
Birlik’in Kurucu Anlaşmaları, her bir kurumun kimlerden ve hangi usuller dairesinde oluşacağı ile ilgili olarak çeşitli hükümler ihtiva etmektedir. ABA’ya göre Parlamento Birlik vatandaşlarının temsilcilerinden oluşmakta ve üyeleri serbest ve gizli oyla doğrudan genel seçimlerle beş yıllık bir süre için birlik vatandaşları tarafından seçilmektedir. Birlik’in kısaca Zirve olarak tanımlanan diğer bir kurumu olan Avrupa Hükûmet ve Devlet Baş kanları Konseyi ise üye devletlerin hükûmet baş kanlarının yanı sıra Zirve üyeleri tarafından seçilecek bir başkan ve Avrupa Komisyonu başkanından oluşmaktadır.
Bu iki kurumu sırasıyla izleyen Konsey, üye devletlerin, üye devletleri taahhüt altına sokma ve oy kullanma yetkilerine sahip bakan seviyesindeki temsilcilerinden ve Komisyon, 31 Ekim 2014 tarihine kadar her üye devletten bir kişi olmak üzere 27 üyeden, 1 Kasım 2014 tarihinden sonra ise üye devlet vatandaşları arasından seçilen ve üye devlet sayısının üçte ikisine eşit sayıda üyeden oluşacaktır.
Birlik’in yargılama organı olan Avrupa Birliği Adalet Divanı, Adalet Divanı, Genel Mahkeme ve uzmanlık mahkemesi olmak üzere üç farklı mahkemeden oluş makta ve her bir mahkemede görev alacak yargıçların ve diğer aktörlerin sayısı, seçimi ve atanmasına ilişkin kurallar Birlik mevzuatı içerisinde ayrı ayrı gösterilmektedir.
Birlik kurumları arası na sonradan dahil olan ve parasal birliğe üye 11 devlet tarafından 1998 yılında kurulan Avrupa Merkez Bankasının en önemli iki organı, parasal veya bankacılık alanlarında mesleki yetkinlikleri ve deneyimleri tanınmış olan kişiler arasından seçilecek bir başkan, bir başkan yardımcısı ve bunların dışında dört üyeden daha oluşan Yönetim Kurulu ve Yönetim Kurulu üyelerinden ve Euro bölgesi içerisinde yer alan üye devletlerin ulusal merkez bankalarının yöneticilerinden oluşan Yönetim Konseyi’dir.
Birlik’in en eski kurumlarından biri olan Sayıştay ise kendi ülkelerinde dış denetim kurumlarında çalışan ya da çalışmış olan veya özellikle söz konusu görev için yeterliliğe sahip kişiler arasından seçilen ve üye devletlerin Konsey tarafından atanan birer vatandaşından oluşmaktadır.
Birlik vatandaşlarının temsilcilerinden oluşan Avrupa Parlamentosu’nun sahip olduğu en önemli yetkiler Konsey ile ortak olarak yasama ve bütçe işlevlerini ve Anlaşmalar’da belirtildiği üzere siyasi denetim ve istişare işlevlerini yürütme yetkileridir.
Zirve ise Birlik’in kalkınması için gerekli itici gücü sağlayacak ve yine Birlik’in siyasi yönelimlerini ve önceliklerini belirleyecektir.
Birlik’in en önemli karar alma organı olan Konsey’e ayrıca yürütmeye ilişkin bir takım özel yetkiler de tanınmıştır.
Birliğin, yürütmeye ilişkin en temel organı olan ve Birlik içerisinde yasama sürecini başlatabilme yetkisine sahip tek kurum olma özelliğini taşıyan Komisyon ise aynı zamanda Anlaşmaların ve onlara uygun olarak Birliğin kurumları tarafından belirlenen önlemlerin uygulanmasını sağlamak ve denetlemek ile de yükümlüdür.
Birliğin yargılama organı olan Avrupa Birliği Adalet Divanı, Birlik kurumlarının ve üye devletlerin Anlaşmaların uygulanmasında ve yorumlanmasında hukuka uygun hareket etmelerinin sağlanmasından ve bu amaçla yargı yetkisi içerisinde önüne getirilen çeşitli nitelikteki davaların karara bağlanmasından sorumludur.
Avrupa Merkez Bankası ve Avrupa Sayıştayı ise sırasıyla Euro bölgesinin para politikasının yürütülmesi ve Birlik’in ve Birlik tarafından kurulan organ, ofis ve ajansların bütün gelir ve gider hesaplarının incelenmesine ilişkin birtakım görev ve yetkilere sahiptir.
